پنجشنبه (۲۹ دی ماه) قطع چند ساعتی اینترنت برای برگزاری آزمون کنکور در سلامت هرچه بیشتر اتفاق افتاد اما چیزی نگذشت که اخباری مبنی بر دستگیری بیش از ۲۰ مورد متقلب در این آزمون منتشر شد. انتشار این خبر، موج انتقادات درباره عدم مدیریت کارآمد به راه بیفتد. رسانه‌های متعددی صبح شنبه بعد از برگزاری کنکور زمستانه سال ۱۴۰۱ انتقادات جدی به بروز تخلف علیرغم همه تمهیدات وارد کردند.
سوالات مهمی در این باره مطرح شده از جمله آن که آیا تنها اقدام برای جلوگیری از تخلف و تقلب در کنکور قطع اینترنت بوده است؟ آیا این راهکار کارآمد بود؟ آیا امکان به صفر رساندن میزان تقلب در این آزمون وجود دارد؟
«مهرداد ویس کرمی» عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفتگو با خبرنگار مهر جزئیات بیشتر و دقیق‌تری در این باره را مطرح کرده است. مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
چرا مدتی است برگزاری کنکور با حواشی تقلب همراه شده و این موضوع آرامش داوطلبان را از بین برده است؟
تا حدود دو سال پیش سازمان سنجش در بحث کنکور، مقداری از زمان و امکانات عقب افتاده بود؛ به این معنا که متقلبان و افراد متخلف تجهیزاتی پیدا کرده بودند و سازمان سنجش خود را با این شرایط وفق نداده بود. این باعث شد که در این مدت تخلفاتی در کنکور صورت بگیرد. دو سال قبل این آمار در مجموع حدود ۳ هزار نفر بود که البته همه این تعداد هم متقلب نبودند.
زمانی که رئیس جدید سازمان سنجش مسئولیت را پذیرفت، اعلام کرد که رویکرد ما رفتن به سمت «الکترونی کردن آزمون کنکور» است.
درباره برگزاری آزمون کنکور به صورت الکترونیک چه جزئیاتی مطرح شده است؟
سازوکار الکترونیکی کردن کنکور به این صورت است که یک دستگاه الکتروینکی به داوطلبان داده می‌شود و سوالات به صورت رندوم و متفاوت، در بازه‌های زمانی مشخص در اختیار آنها قرار می‌گیرد. برآورد سازمان سنجش این است که با این روش احتمال و امکان تقلب و تخلف، به صفر می‌رسد. این طرح سال ۱۴۰۳ به صورت کامل اجرایی می‌شود.
دو سال دیگر تا اجرای این طرح باقی مانده؛ تا آن زمان برای پیشگیری از تقلب چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ابزار تقلب این روزها اشکال متخلفی دارد، از جمله؛ خودکار، مدادپاک کن، عینک، گل سر خانم‌ها و موارد بسیار دیگر. یک شرکت دانش‌بنیان سال گذشته در همکاری با سازمان سنجش، دستگاهی تولید کرد که این دستگاه، ابزارهای الکترونیکی تقلب را نشان می‌دهد. یعنی در ورود به جلسه وسایل تقلب را شناسایی کرده و از استفاده از آنها جلوگیری می‌کند.
نحوه استفاده از این ابزار و تقلب در کنکور چگونه بوده است؟
کاری که متقلبان می‌کردند این بود که افرادی را به داخل جلسه می‌فرستادند تا سوالات را به بیرون از آزمون مخابره کنند. این موضوع اینگونه اثبات شد که افرادی شناسایی شدند که چند سال کنکور می‌دادند و دانشگاه نمی‌رفتند؛ کسانی که دانشجو یا شاغل بودند؛ بنابراین معلوم شد که این افراد صرفاً در کنکور شرکت می‌کردند تا سوالات را به بیرون مخابره کنند.
در مرحله بعد گروهی از افراد بیرون از محل آزمون جواب سوالات را پیدا می‌کردند و بعد از طریق وسایل الکترونیکی، پاسخ‌ها را به متقلبان می‌رساندند.
یعنی تقلب به صورت کار مثلثی انجام می‌شود؟
بله! یک باند حساب شده از افراد پول می‌گرفتند، گروهی در داخل سوالات را به بیرون می‌فرستادند، گروهی بیرون از محل آزمون که به دروس عمومی و تخصصی مسلط بودند جواب‌ها را آماده می‌کردند و دوباره این پاسخ‌ها به داوطلب اصلی مخابره می‌شد.
سازمان سنجش در این باره اقدام موثری داشته که رضایت کمیسیون آموزش را به همراه داشته باشد؟
بله؛ در این فاصله چند اقدام ارزشمند برای مقابله با این موضوع انجام شد. اقدام اول این بود که وزرات اطلاعات دست به کار شد.
نیروهای امنیتی و اطلاعاتی با کنترل خرید و فروش دستگاه‌ها و ابزارهای تقلب افرادی که چنین دستگاه‌هایی خریده بودند را شناسایی کرد و در مرحله بعدی با آنها و خانواده‌هایشان تماس گرفته شد و به آنها اعلام شد که شناسایی شده‌اند.
یعنی به آنها نوعی هشدار داده شد؟
بله؛ نوعی پیشگیری صورت گرفت و آن طور که به ما اطلاع داده شد، حدود ۳ هزار نفر قبل از برگزاری کنکور سال گذشته شناسایی شدند و به آنها هشدار داده شد. تعداد زیادی از این افراد از تقلب منصرف شدند و برخی دیگر کارشان را ادامه دادند که تقلب آنها نیز کشف شد و برخورد لازم به عنوان متقلب با آنها صورت گرفت و محرومیت‌های شدیدی متوجه آنها شد.
اقدام دیگر برای جلوگیری و مقابله با تقلب و تخلف در آزمون کنکور این بود که سازمان سنجش در این مدت دستگاه دیگری تهیه کرده که می‌تواند پاسخنامه کل داوطلبان را با یکدیگر مقایسه کند و موارد مشابه را شناسایی کند.
این تشابهات شائبه تقلب دارند، چراکه عملاً احتمال چنین چیزی به لحاظ اطلاعات آماری صفر است که کلیدهای دو نفر کاملاً شبیه هم باشد. اگر درصد شباهت پاسخنامه دو نفر از میزان مشخصی بالاتر باشد قطعاً متهم هستند و باید بار دیگر آزمون بدهند تا ثابت کنند رتبه آنها حقیقی بوده است. بنابراین دستگاه پیشرفتهای تمام پاسخنامه‌ها را مقایسه و موارد مشابه را استخراج می‌کند.
همچنین تعدادی از لیدرها و کسانی که گروه متقلبین را مدیریت می‌کردند سال گذشته توسط نیروهای اطلاعاتی دستگیر شدند.
با همه تمهیداتی که پیش‌بینی شده ممکن است کسی دستگاهی را داخل ببرد و سوال‌ها را به بیرون منتقل کند، نیروهای اطلاعاتی با اشرافی که دارند این تعداد را شناسایی و سرنخ‌های بیشتری از این گروه‌ها پیدا می‌کنند. در واقع قسمت مهمی از این اقدام، شناسایی کسانی است که بیرون از آزمون هستند و می‌خواهند پاسخ‌ها را به داخل برسانند.
گویا تمهیداتی برای بعد از آزمون هم در نظر گرفته شده است...
همینطور است؛ سازمان سنجش طبق قانون سوابق تحصیلی افراد را با رتبه آنها می‌سنجد و این دو باید با یکدیگر همخوانی داشته باشد؛ در غیر این صورت داوطلب به عنوان متهم شناسایی شده حتماً باید آزمون دوباره آزمون بدهد.
در آزمون مجدد فرد باید بتواند در پاسخ به سوالاتی در سطح سوالات کنکوری که داده بین ۳۰ تا ۴۰ درصد نتیجه اول را کسب کند؛ ولی کسی که نه تنها ۲۰ یا ۱۰ درصد نتیجه قبل را کسب نمی‌کند بلکه درصد آزمونش منفی می‌شود؛ این یعنی فرد تقلب کرده و قطعاً مطابق قوانین با او برخورد می‌شود. معمولاً برگزاری آزمون مجدد ثابت می‌کند آن فرد متقلب بوده است.
پارازیت‌ها و اختلالات مخابراتی راه دیگری است که برای اطمینان از سلامت برگزاری آزمون از آن استفاده می‌شود.
با این اقدامات معتقدید کنکور سالم‌تری برگزار شده است؟
با تمام این اقدامات می‌توان اطمینان خوبی به مردم شریف و داوطلبان درباره سلامت برگزاری کنکور داد، چراکه امنیت خیلی برقرار شده است.
از طرف دیگر سازمان سنجش اقدامات دیگری در این راستا انجام داده است؛ از جمله اینکه تعداد دفترچه‌ها را بیشتر کرده است؛ یعنی تعداد سوالات کمتری در مدت زمان کوتاه‌تری در اختیار داوطلب قرار دارد. این موضوع امکان آنکه داوطلب برای تقلب با بیرون از آزمون ارتباط برقرار کند زمان کافی داشته باشه را کمتر می‌کند. این اقدام نیز اختلال موثری در کار متقلب‌ها ایجاد کرد.
اما آنچه حاشیه ساز شد قطع اینترنت بود...
قطعاً یکی از راه‌های ارتباطی برای این تقلب‌ها اینترنت است. قطع اینترنت به ویژه در حوزه‌های امتحانی کمک جدی می‌کند که تقلبی صورت نگیرد. باید توجه داشته باشیم آزمون کنکور، یک مسئله ملی است و بسیاری از خانواده‌ها درگیر آن هستند. مسئله منفعت مردم و جوانان در میان است.
شناسایی زمان طلایی قطع اینترنت برای اخلال در تقلب‌ها و اعمال این محدودیت، بر اساس محاسبات وزارت ارتباطات و سازمان سنجش و با کمک نیروهای امنیتی انجام می‌شود؛ به نظر می‌رسد برای اطمینان هرچه بیشتر به سلامت این آزمون باید تصمیم‌گیری در این باره را به کارشناسان بسپاریم.
یعنی فکر می‌کنید قطعی اینترنت راهکار موثری بوده است؟
قطعاً تجربه و کشفیات سال‌های قبل باعث شده امسال چنین اقدامی صورت بگیرد. من می‌توانم به جرأت بگویم عملکرد سازمان سنجش در دو سال اخیر تفاوت بسیاری داشته است، البته برای تکمیل تجهیزات لازم نیاز به حمایت مالی دارد.
با همه اینها به نظر می‌رسد جدی‌ترین راهکار برگزاری آزمون الکترونیکی است؛ بستر اجرای این طرح فراهم است؟
بنا بر آنچه رئیس سازمان سنجش در کمیسیون آموزش مجلس اعلام کرد در حال حاضر چند آزمون که در مقیاس کوچک‌تر برگزار می‌شود، مثل آزمون کارشناسی ارشد و دکتری که تعداد متقاضیان کمتر و ریسک پایین‌تری دارند به صورت آزمایشی الکترونیکی برگزار شده که از اجرای آزمایشی آن رضایت نسبی حاصل شده است؛ بنابراین سال ۱۴۰۳ این طرح به صورت کامل اجرا خواهد شد.
طبق گفته‌های رئیس سازمان سنجش با برگزاری الکترونیکی کنکور بساط تقلب برچیده می‌شود.
برخی کارشناسان معتقدند با توجه به پیشرفتهای تکنولوژی نمی‌توان میزان تقلب را به صفر رساند...
وقتی ۸۰ تا ۹۰ درصد کاری مدیریت شود ۲۰ درصد باقیمانده هم با توجه به فضای روانی ایجاد شده؛ مدیریت می‌شود. فردی که می‌خواهد تقلب کند باید چند صد میلیون به کسی که ادعا می‌کند برای او رتبه تک رقمی یا دو رقمی می‌آورد پرداخت کند، در شرایط موجود و حساسیت‌ها و مراقبت‌های اعمال شده او احساس می‌کند چنین امکانی برایش وجود ندارد و از تصمیم خود برای تقلب و پرداخت هزینه گزافی که مشخص نیست نتیجه‌بخش باشد منصرف می‌شود.
بنابراین آرام آرام شیرازه مافیای تقلب در کنکور و باندهای فساد از هم می‌پاشد و به سازمان سنجش بر اوضاع مسلط می‌شود.
بنابراین به سمتی حرکت می‌کنیم که تقلب‌ها به سمت صفر نزدیک شود؟
بله؛ امسال با بسیاری از متخلفین برخورد شده است. ارزیابی اولیه این است که دیگر کسی ریسک تقلب و پرداخت مبلغی بابت آن را نمی‌پذیرند. البته باید بدانیم که با امکانات پیشرفته تکنولوژی تخلف ممکن است هرگز به صفر نرسد اما به صفر نزدیک می‌شود؛ نکته مهم این است که تخلفات که تا حد ممکن ناچیز باشد و اثرگذاری در نتایج ایجاد نکند.
